De titel van het boek, 400.000 GENERATIES, is op het eerste gezicht wat vreemd, maar bij nadere beschouwing niet zo heel moeilijk te begrijpen. De evolutie van de mens heeft nu eenmaal veel tijd gekost, ongeveer 7 miljoen jaar. Als we vervolgens de generatietijd van onze voorouders stellen op 17,5 jaar, een getal dat ligt tussen de generatietijd van de moderne chimpansee en die van de nog levende jagende en verzamelende mens, dan leert een eenvoudige rekensom dat er sinds ons ontstaan ongeveer 400.000 generaties moeten zijn geweest.
Maar hoe zit dat dan met de ondertitel: De evolutie van de mens volledig en sluitend verklaard.
Die roept vragen op en enkele mensen (die het boek nog niet hadden gelezen) waren zo vriendelijk die ook daadwerkelijk te stellen. Zo vond iemand het een nogal stevige stelling. Een ander stelde dat al die verhalen over onze evolutie allemaal prachtig zijn, maar dat we er toch nooit achter kunnen komen hoe het echt gegaan is. Ook was er iemand die vroeg of ik nu beweer dat in 400.000 GENERATIES onze evolutie bewezen is. In deze blog ga ik dieper op die vragen in.
De evolutie van de mens volledig en sluitend verklaard
Allereerst die stelling. Die is inderdaad nogal stevig en ik heb er lang over nagedacht of ik dit wel zo onomwonden op het omslag moet vermelden. Zoals je kunt zien heb ik dat wel gedaan en daar had ik een hele goede reden voor.
Die reden ligt besloten in het weerwoord op de stelling dat je er toch nooit achter kunt komen. Die stelling is namelijk beslist niet waar en het is de evolutietheorie zelf die aanreikt aan hoe je daar toch veel over kunt zeggen. Dat komt omdat de evolutie van het leven in het algemeen en dae evolutie van de mens in het bijzonder gezien moet worden als een cumulatief proces. Dat wil zeggen dat elke nieuwe eigenschap van een soort altijd wordt toegevoegd aan alle eigenschappen die de soort daarvoor al had. Zo treedt stapeling op en is er in de volgorde van die stappen altijd een dwingende chronologie. Hieruit kan een aantal criteria worden afgeleid waaraan een goede reconstructie van de evolutie van de mens moet voldoen om overtuigend te kunnen zijn.
De eerste is dat de allereerste eigenschap van de mens als nieuwe soort moet zijn toegevoegd aan alle eigenschappen die we gemeen hadden met de voorouder die we delen met onze broer de chimpansee. Bovendien moet die allereerste eigenschap er ook voor hebben gezorgd dat de mens en de chimpansee samen geen vruchtbare nakomelingen meer kregen. Was dat wel het geval, dan zou voortdurend vermenging tussen de twee populaties zijn opgetreden en zou er uiteindelijk toch geen nieuwe soort, de mens, zijn ontstaan. Vervolgens moeten alle eigenschappen die nadien zijn gestapeld op de allereerste eigenschap van de mens als nieuwe soort, in een dwingende chronologische volgorde naar voren zijn gekomen. Een volgorde die zo dwingend is dat nooit stappen kunnen worden omgedraaid of van plaats kunnen worden verwisseld. Als het verhaal dat alle eigenschappen logisch met elkaar verbindt eenmaal gevonden is, moet het nog worden getoetst aan onder meer de eigenschappen van goed gedateerde fossielen en moet het passen bij klimatologische, geologische en ecologische omstandigheden uit die betreffende periodes. Uiteraard mag dat nooit tot logische conflicten leiden. Tot slot nog dit. De reconstructie van de evolutie van de mens moet niet alleen verklaren waardoor de mens zo veel is veranderd, het moet ook verklaren waardoor dat bij de chimpansee niet is gebeurd. Dat is de andere kant van dezelfde medaille.
De reconstructie van evolutie van de mens
Je ziet het, de reconstructie van de evolutie van de mens is een nogal exacte bezigheid. Zo hoort dat ook in een exacte wetenschap als de biologie. Vandaar ook de begeleidende afbeelding van Leonardo da Vinci’s Vitruviusman, waarin hij de verhoudingen van de mens exact trachtte te maken. Door de toetsingscriteria is er voor vrijblijvend speculeren echt geen ruimte meer. Die ruimte zou er alleen nog mogen zijn bij groot gebrek aan feiten. Darwin had daar in 1971 bij het schrijven van The Descent of Man (De afstamming van de mens) nog veel last van, maar dat is nu toch echt voorbij. We weten inmiddels ontzettend veel. Er zijn vele honderden bijzonder informatieve fossielen van onze voorouders gevonden, we weten veel over de geologie, het klimaat en de ecologie van de afgelopen miljoenen jaren, het DNA heeft veel van zijn geheimen prijsgegeven en we hebben zeer grote stappen gezet in de kennis en observatie van chimpansees, gorilla’s en vele andere prachtige diersoorten uit de orde van de primaten waarin ook wij zijn opgenomen. Kortom, feiten genoeg en daar heb ik bij het schrijven van 400.000 GENERATIES dankbaar gebruik gemaakt. Ik sta zoals dat zo mooi heet op de schouders van reuzen en ik ben al die reuzen heel veel dank verschuldigd. De feiten waren goed toegankelijk in boeken en in mindere mate ook wetenschappelijke artikelen. Die laatste zijn voor mensen buiten het officiële circuit, zoals ik, soms moeilijk te krijgen, maar met wat moeite kun je ze meestal toch wel vinden. In de bronvermelding vind je alle gebruikte boeken, artikelen en sites keurig terug en in de tekst wordt er stelselmatig naar verwezen. Zo hoort dat ook in een boek met wetenschappelijke inslag, je moet je bronnen vermelden zodat de lezer na kan gaan hoe je aan je informatie komt.
Toch was dat niet genoeg, ik ben nog een stapje verder gegaan. In het boek zijn ook heel nadrukkelijk de genoemde beoordelingscriteria opgenomen. Dat is heel bijzonder, want voor zover ik dat heb kunnen nagaan ging geen enkele schrijver, waar ook ter wereld, mij hierin voor. Het spreekt vanzelf dat de reconstructie daaraan in het boek ook daadwerkelijk wordt getoetst. Ik kan hier wel verklappen dat 400.000 GENERATIES niet verschenen zou zijn als die toets niet met goed gevolg zou zijn afgelegd. Ook daarin is 400.000 GENERATIES beslist uniek. Tegen deze achtergrond heb ik het de ondertitel niet alleen aangedurfd maar zelfs noodzakelijk gevonden.
Is de evolutie van de mens verklaard?
Dan nu de laatste vraag. Betekent dit alles dat onze evolutie nu ook bewezen is. Het antwoord daarop moet met grote stelligheid ontkennend zijn. Dat komt omdat het exacte verloop van de evolutie van de mens of dat van welke andere soort ook, principieel onbewijsbaar is. Niemand was er namelijk bij en er is geen film van. We moeten het doen met aanwijzingen en logica, meer is er niet en zal er nimmer zijn. Er zal daarom altijd ruimte zijn voor twijfel of verschillen van inzicht. Het gaat er dan om die ruimte met zorgvuldig en toetsbaar redeneren zo klein mogelijk te maken. Dat is precies wat 400.000 GENERATIES doet, het perkt de beschikbare ruimte voor vrijblijvendheid of verschil van inzicht drastisch in. Elke lezer van 400.000 GENERATIES die zich serieus afvraagt of het boek de werkelijke gang van zaken al of niet dicht benadert, moet voor zichzelf nagaan of de gehanteerde criteria juist zijn, de evolutietheorie juist is toegepast, de wetenschappelijke literatuur correct is aangehaald, de feiten juist zijn en of er geen interne tegenstrijdigheden in het verhaal zijn geslopen. Daar ligt ook de grens van de ondertitel. Binnen de grenzen van de criteria is de evolutie van de mens volledig en sluitend verklaard. Niet meer, maar ook niet minder dan dat.
Heb je nog vragen?
Ik kan me voorstellen dat je nog vragen hebt. Stel ze via het contactformulier op de website. Elke vraag is welkom en je krijgt altijd antwoord. Het verhaal van ons allemaal moet je natuurlijk gewoon gelezen hebben. Bestel het eenvoudig online via: 400.000 GENERATIES. Het wordt keurig bij je thuisbezorgd. Benieuwd naar andere blogs? Bekijk dan mijn blogpagina voor al mijn blogs.