Landbouw, geld en techniek. Daar hebben we het in de vorige blogs over gehad. Het is een wonderlijk trio en dan vooral omdat ze in hoge mate bepalend zijn voor de manier waarop de mens op dit moment omgaat met de wereld. Dat komt doordat ze elkaar in samenhang versterken. Hoe dat zit? Hieronder lees je het.
Landbouw
Landbouw verlegde vanaf 12 duizend jaar geleden al snel de focus van mensen van belangeloos samenwerken naar het vormen van eigen bezit. Zonder bezit als landbouwer tenslotte geen leven. Dat bezit moet worden verworven en verdedigd tegen soortgenoten. Doordat niet iedereen daarin even succesvol was ontstonden er al snel verschillen tussen individuen. De een had veel bezit en de ander weinig, domweg doordat de een handiger of agressiever was of meer geluk had dan de ander. Zo ontstonden al snel ook hiërarchische verschillen tussen mensen, de een was baas over de ander. Dit werkte specialisatie in de hand. Mensen met weinig bezit verhuurden zich aan iemand met veel bezit. Om diens bezittingen te verdedigen, diens grond te bewerken, een huis voor de baas te bouwen of wat dan ook. Specialisatie leidde onvermijdelijk ook tot handel en transacties tussen mensen. Het is nu eenmaal niet mogelijk je de hele dag met bijvoorbeeld het maken van schoenen bezig te houden als je die schoenen niet kunt ruilen voor iets dat je kunt eten.
Geld
Geld maakte vanaf 3 duizend jaar geleden het ruilen van goederen en diensten gemakkelijker. Bovendien kon de machthebber, meestal iemand met veel of het meeste bezit, daarmee ook gemakkelijk belasting heffen. Een ander belangrijk neveneffect van geld, misschien wel het allerbelangrijkste, is dat je er letterlijk nooit genoeg van kunt hebben. Geld rot niet, je kunt het gemakkelijk oppotten en je kunt er alles mee kopen. Meer grond, een groot leger, trouw, een kasteel, het kan allemaal. Maar op een gegeven moment wordt in een agrarische samenleving toch het punt bereikt dat meer toch vooral meer van hetzelfde wordt.
Techniek
Techniek en dan vooral meer techniek dan ooit tevoren veranderde dat. We gebruiken techniek al miljoenen jaren en altijd hielp het de mens te overleven. Sinds de introductie van de landbouw en geld is daar echter nog een compleet nieuwe dimensie bijgekomen. Nieuwe uitvindingen, nieuwe materialen en nieuwe productiemethoden verruimden met name vanaf de Industriële Revolutie die rond 1750 op stoom begon te komen het aanbod van dingen en diensten die je zou kunnen hebben enorm. Techniek schiep met andere woorden tal van nieuwe nissen in onze samenlevingen waarin mensen enerzijds hun geld gingen verdienen en anderzijds hun geld aan konden uitgeven. Fabrieken, aandelen, spoorwegen, auto’s, fietsen, apparaten voor elke denkbare huishoudelijk klus, het houdt nooit op. Na de 2e wereldoorlog gaat dit als gevolg van meer en betere techniek in een nog veel hogere versnelling door. Audio, video, diamanten, superjachten, computers, bewakingssystemen, kerncentrales, stoomovens, auto’s, supertankers, het is een eindeloze rij die zijn weerga in de geschiedenis van de aarde en mogelijk van het heelal niet kent. Soms echt handig en van toegevoegde waarde, soms nergens anders goed voor dan dat je kunt zeggen: ik heb het en kan het betalen. Prestige dus. Diamanten, goede smaak, personeel, een eigen orkest, een speciaal voor jou ontworpen tuin, privé-jet, een snelle auto, de mogelijkheden met techniek om je prestige op te krikken zijn eindeloos.
De moderne tijd
En zo belanden we na 12 duizend jaar landbouw in onze moderne tijd. Een tijd waarin landbouw de wereldwijde norm is en waarin letterlijk ieder mens, bijna 8 miljard individuen op dit moment, gedwongen wordt te streven naar het bezit van geld. Een uitweg is er niet, want zonder geld kan vrijwel niemand meer leven. Geld staat daarmee in het absolute centrum van het menselijk bestaan, alles draait er om. Daaraan is wel een ondergrens, waaronder je ten dode bent opgeschreven. Maar er is geen bovengrens. De eigenschappen van geld (onbederfelijk, makkelijk op te potten en overal aan te besteden) en de eindeloze mogelijkheden van techniek om het weer uit te geven, maken van de sky de limit. Niet alleen figuurlijk, maar ook letterlijk. Vraag maar aan Jeff Bezos en andere rijkaards met ruimtereizen. Daardoor is de selectiedruk op concurrerend en agressief gedrag jegens soortgenoten voor het verwerven en verdedigen van geld en bezit overal en altijd heftig aanwezig. Bezit, geld en techniek. Het is een zichzelf versterkend trio. Daarmee is in de loop van onze recente geschiedenis een soort van autokatalytisch proces op gang gekomen dat niet meer stopt zonder dat de omstandigheden waaronder het plaatsvindt ingrijpend wijzigen. Dat heeft grote consequenties en daarop kom ik een latere blog nog terug.
Kijk op de wereld
Zonder de introductie van landbouw 12 duizend jaar geleden was geld niet ontstaan en had de techniek ook niet zo’n hoge vlucht genomen. Ons leven zou totaal maar dan ook totaal anders zijn geweest. Dat geldt trouwens ook voor al het andere, niet-menselijke leven. De invloed van landbouw kan nauwelijks worden overschat. Het autokatalytisch proces dat er mee op gang kwam is al reden genoeg voor die constatering. Maar we zijn er nog niet. Landbouw is namelijk ook van grote invloed geweest op de wijze waarop de mens tegen het leven aan ging kijken. Zweverig? Allerminst! Wordt vervolgd.
Reageren
Heb je vragen of opmerkingen? Stel ze via het contactformulier op de website. Elke vraag of opmerking is welkom en je krijgt altijd antwoord. Benieuwd naar andere blogs? Bekijk de blogpagina en lees ze allemaal.
Bestel 400.000 GENERATIES eenvoudig via de knop hieronder. Voor slechts €17,50 heb je het de volgende dag in huis.
400.000 GENERATIES. Het verhaal van ons allemaal.