In de vorige blog ging ik in heel kort bestek na waardoor en wanneer techniek onmisbaar voor ons is geworden. Ik stelde dat er al 3,3 miljoen jaar lang een constante trend is naar minder afhankelijkheid van de natuur en een grotere afhankelijkheid van techniek. Het zijn twee communicerende vaten in onze relatie met de biologische buitenwereld. In de arena van het leven is de mens er extreem succesvol mee geworden. Bijna 8 miljard mensen zijn er nu en die zijn allemaal volledig afhankelijk van techniek voor hun voeding, beschutting en veiligheid. Ons moderne comfort heeft echter een prijs. Een prijs die snel hoger wordt en wordt betaald door het overige leven waarmee we de planeet delen. De snelle opwarming van de wereld en de wereldwijde instorting van de biodiversiteit tonen ons dat de grenzen niet eindeloos kunnen worden opgerekt. Er is maar 1 aarde en als we die te gronde richten gaan we zelf mee.

Waarom stoppen we daar niet gewoon mee?

Als het zo erg is als wetenschappers denken, waarom brengen we onszelf en de rest van het leven dan niet gewoon zo snel mogelijk in veiligheid? Als een schip water maakt, dan ga je toch zonder treuzelen hozen en het lek dichten? Dat is niet links, niet rechts, maar gewoon een kwestie van gezond verstand. Was het maar zo eenvoudig. De klimaatcrisis en biodiversiteitscrisis zijn immens grote problemen, maar ze laten zich plaatselijk in een mensenleven lang niet altijd duidelijk zien. Pas als trends heftiger worden en het weer extremer wordt en slachtoffers eist, dringt het zich aan ons op. Maar zelfs dan is het gemakkelijk je ogen te sluiten en alles nog eens rustig na te rekenen. Verlies van biodiversiteit is nog veel lastiger. Het gaat voor ons gevoel langzaam en je referentiekader verschuift. Een klein voorbeeld. Vroeger waren leeuweriken in Nederland heel gewoon, ze markeerden overal de zomer. Nu zie je ze nog hoogst zelden. De meeste jonge Nederlanders hebben waarschijnlijk nog nooit een leeuwerik gezien of gehoord. Dan mis je ze niet als ze helemaal verdwenen zijn. Hetzelfde geldt voor de wisent en de beer. Al duizenden jaren geleden verdwenen en niemand mist ze meer. Zo wordt de wereld ongemerkt steeds kaler en schraler.

Culturele barrière

Een andere oorzaak voor het gebrek aan wilskracht om het op te lossen zit dieper en is fundamenteler. Het is cultureel van aard. In onze (westerse) cultuur is concurrentie en geld verdienen het allerbelangrijkste geworden. We doen er alles aan om met elkaar te strijden om het meeste geld. Geld en concurrentie sturen ons leven, geven vorm aan ons handelen, onze politiek, het bestuur en onze levensvisie. Zoals religie dominant was in de middeleeuwen, zo zijn concurrentie en geld dat nu. Geld verdienen zijn we gaan verwarren met waarde scheppen. We kunnen zelf tevreden zijn met verwoest en levenloos landschap als we er aan hebben verdiend.

Landbouw en geld

Deze kijk op het leven en de samenleving is van recente oorsprong. De mens bestaat als soort al ongeveer 7 miljoen jaar. We gaan dus al een tijdje mee. Vanuit dat perspectief zijn we pas heel recent landbouw gaan bedrijven, 12 duizend jaar geleden om precies te zijn. Landbouw deed meer dan het veranderen van de manier waarop we aan ons voedsel komen. Het veranderde ons gedrag. Als je boert, moet je land hebben. Dat land moet je bewerken en het voedsel dat je oogst net zo goed. Zeker in het begin, toen er nog geen geavanceerde hulpmiddelen waren zoals nu, was dat snoeihard werken. Vóór de ontdekking van de landbouw hoefde dat allemaal niet. Mensen zwierven als jagers en verzamelaars rond en voedden zich met wat de natuur spontaan voortbracht. Moderne jagers en verzamelaars zijn er bijna niet meer, maar onder meer de San-mensen uit het zuiden van Afrika tonen ons dat zij een ontspannen bestaan hebben met veel vrije tijd die ze met elkaar doorbrengen. Geen haast, wel zweet (het is er warm) maar geen bloed en geen tranen. Geen bezit ook. Alles wat men heeft wordt gedeeld met de groep. Logisch, want wat moet je met allemaal spullen als je over een maand of 2 weer gaat verhuizen naar een nieuwe plek met voldoende voedsel. Niets! Bezit is voor deze mensen een last. Zo min mogelijk spullen en zo veel mogelijk delen, dan ben je mobiel en sta je als samenleving sterk. Voor de agrarische mens is bezit juist een lust geworden. Zo veel mogelijk hulpmiddelen, een huis en grote schuren voor de opslag van vee en voorraad. Zo rond het begin van onze jaartelling was vrijwel iedereen in Nederland boer. Nu boert er bijna niemand meer. Volgens het Centraal Bureau van de Statistiek telde Nederland 54.000 boeren in 2019. Op een bevolking van 17.300.000 is dat 0,3%. Verwaarloosbaar weinig. Het zogenoemde agro-industriële complex maakt dat mogelijk. Gewapend met trekkers, robotmelkers, pesticiden, antibiotica en kunstmest heeft een moderne boer het makkelijk en produceert hij waanzinnig veel op grote stukken grond. Over afhankelijkheid van techniek gesproken. In 2019 werd 54% van de Nederlandse grond door boeren bewerkt. Dan doen ze inmiddels al lang niet meer voor eigen gebruik zoals in het begin van de landbouw. Ze produceren voor de wereldmarkt en ruilen hun producten voor geld, het ruilmiddel waarmee alles te koop is en waar we niet genoeg van kunnen hebben. Letterlijk.

Onze wortels zijn anders

Moderne jagers kennen geen of weinig bezit en geen strijd om geld of aanzien. Dat maakt het verleidelijk om hun samenleving vanuit ons perspectief te romantiseren en te idealiseren. Dat zou onterecht zijn, ook jagers en verzamelaars hebben altijd hun moeilijkheden gehad. Bovendien kun je niet zomaar stellen dat moderne jagers en verzamelaars model mogen staan voor onze vroegste voorouders. Dat er niettemin raakvlakken zijn, blijkt uit het gereconstrueerde proces van onze soortvorming zoals dat In 400.000 GENERATIES is opgetekend. Daaruit blijkt dat de onze voorouders direct na de soortvorming die 7 miljoen geleden plaatsvond in het oerwoud van Noord-Afrika monogame paren hebben gevormd die samenleefden in groepen van zo’n 60 tot 80 individuen. Dat waren heel bijzondere groepen. In deze samenlevingen verbleef een deel van de ouders op de grond samen met de kleine kinderen. Een ander deel zocht in de bomen naar fruit en noten en dat voedsel werd gedeeld met de achterblijvers op de grond. De groep als geheel zorgde voor de veiligheid en stelde zich als blok teweer tegen luipaarden en hen omringende populaties van de voorouders van de gorilla en de chimpansee. Deze conclusies volgen logisch uit het proces van de soortvorming zoals dat tot in de kleinste details in 400.000 GENERATIES wordt beschreven. Tot de komst van de landbouw is dit zo gebleven, 7 miljoen jaar lang. Al die tijd hebben zorg voor elkaar, samenwerken en eerlijk delen de doorslag gegeven in ons bestaan. Als onze voorouders dat miljoenen jarenlang niet hadden gedaan, dan waren wij er nu vrijwel zeker niet geweest.

Sleutel voor de toekomst

Zorg voor elkaar. Samenwerken. Eerlijk delen. Vergelijk dat eens met concurrentie en zo veel mogelijk geld verdienen. Werelden van verschil. Concurrentie en geld zijn pas zeer recent onze voornaamste drijfveren en kijk eens naar het resultaat in de wereld om je heen. In amper 12 duizend jaar is er sprake van overbevolking, vervuiling, natuurvernietiging en klimaatverandering op een schaal die je voorstellingsvermogen te boven gaat. En niet te vergeten strijd tussen mensen. Heel veel strijd met vaak peilloos diepe ellende voor talloos veel miljoenen.

Is het niet eens tijd om terug te keren naar de oude waarden die ons 7 miljoen jaar lang hebben geholpen ons bestaan voort te zetten? Moeten we niet meer zorg hebben voor elkaar, meer samenwerken en eerlijker delen. Het is de kern van wat ons mens maakt en in kleine kring zie je dat nog altijd heel sterk terug. Dan zie je dat mensen veel voor elkaar over hebben, zich vaak wegcijferen en alles geven aan een ander. Deze grote kracht van mensen is de sleutel voor een betere wereld voor alles wat leeft. Het is de hoogste tijd om het beste in ons naar boven halen.

Reageren

Heb je vragen of opmerkingen? Stel ze via het contactformulier op de website. Elke vraag of opmerking is welkom en je krijgt altijd antwoord. Benieuwd naar andere blogs? Bekijk de blogpagina en lees ze allemaal. 

Bestel 400.000 GENERATIES eenvoudig via de knop hieronder. Voor slechts €17,50 heb je het de volgende dag in huis.

400.000 GENERATIES. Het verhaal van ons allemaal.